Ռաֆայել Իսրայելյան
  • Գլխավոր
  • ONLINE թանգարան
  • Նորություններ
  • Կենսագրություն
    • Լուսանկարներ
  • Աշխատանքներ
    • Հասարակական
    • Արդյունաբերական
    • Բնակելի
    • Ճարտ փոքր ձևեր
    • Հրապարակումներ
    • Գրաֆիկական
  • Հոդվածներ
  • Հուշեր
  • Տեսանյութեր
  • Մենք
    • Կապ
  • en_USEnglish
  • hyArmenian
  • ru_RURussian
2020

Մի հուշարձանի պատմություն

Մի հուշարձանի պատմություն
2020

Հեղինակ՝ Մարիամ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
Ալ. Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտի ավագ գիտական աշխատող

Նվիրվում է Հայրենական պատերազմի հաղթանակի 75-ամյակին

Դեռևս Հայրենական պատերազմի տարիներն էին, երբ մեծանուն ճարտարապետ Ռ. Իսրայելյանն առաջարկեց աղբյուր-հուշարձանների միջոցով հավերժացնել պատերազմի մասնակից հերոսների հիշատակը:
Խորհրդային Հայաստանի տարածքում տեղադրված առաջին նմանատիպ հուշարձաններից մեկն է Ստեփանավան քաղաքում գտնվող աղբյուր-հուշարձանը, որի նախագիծն իրականացվել է դեռևս 1943 թվականին: Պատահական չէր 1943 թվականը, քանի որ հենց այդ ժամանակ Ստալինգրադի ճակատամարտի հաղթանակը վճռորոշ նշանակություն ունեցավ պատերազմի ընթացքի համար և հավատ ներշնչեց հաղթանակի վերաբերյալ: Այդ էր պատճառը, որ ստեփանավանցիներն անմիջապես ձեռնամուխ եղան իսկույն՝ նույն ժամանակ կառուցելու հերոսների հիշատակը հավերժացնող աղբյուր-հուշարձանը: Նախագծի հեղինակը հենց ինքն էր՝ ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանը: Չնայած այս կարևոր հանգամանքներին, հուշարձանը մասնագիտական լուրջ ուսումնասիրությունների չի ենթարկվել, իսկ եղած կցկտուր տվյալներն էլ շտկման կարիք ունեն: Կան և սխալ տեղեկություններ. օրինակ, դեռևս 1989 թվականին «Ստեփանավան» խորագրով տպագրված բուկլետում հրապարակվել է այս հուշարձանի լուսանկարը հետևյալ մակագրությամբ. «Հուշաղբյուր Պուշկինյան լեռնանցքում» (Պարբերական, ԱՀՄ, 1989): Իսկ risraelyan.com կայք-էջում հուշարձանի կառուցման թվական է նշվում 1945 թվականը, ինչը նույնպես սխալ է:
Կառուցման ժամանակի մասին առաջին արժանահավատ վկայությունը կարելի է տեսնել հենց հուշարձանի վրա եղած «ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՀԵՐՈՍՆԵՐԻՆ. 1943» արձանագրության մեջ, որի վերևում տեղադրված են բրոնզաձույլ մուրճ և մանգաղ:

Մեր այս հոդվածում առաջին անգամ է փորձ արված համակողմանիորեն ներկայացնել Ստեփանավանի աղբյուր-հուշարձանի ճարտարապետական ամբողջական նկարագիրը:
Հուշարձանի ճարտարապետական կերպարը վերլուծելիս ակնհայտորեն պարզորոշ է դառնում, որ ճարտարապետն այստեղ էլ իրեն բնորոշ վարպետությամբ օգտագործել է միջնադարյան հայկական ճարտարարապետության ավանդական տարրերը:
Հուշարձանը դեպի վեր ձգտող համաչափություններ ունեցող ուղղանկյուն ծավալ է՝ եռանկյունաձև վերջավորությամբ պրոֆիլավորված քիվով պսակված: Հուշարձանի կենտրոնական մասում կրկնակի կամարներ են արված, որոնցից առաջինը հենվում է նախշազարդ՝ կորնթականը հիշեցնող խոյակներով պսակված սյուների վրա: Կենտրոնական մասում՝ կամարների ներքո է գտնվում աղբյուր-հուշարձանի թվով երեք աղբյուրներից գլխավորը՝ շրջանակված բրոնզաձույլ ծաղկանման զարդանախշով, այստեղից ջուրը թափվում է ներքևում գտնվող ուղղանկյունաձև ավազանի մեջ:
Հուշարձանի երկու կողային պատերն ունեն թեք կտրվածք (հուշարձանը հատակագծում սեղանաձև է), և դրանց մեծ փորված են եռանկյունաձև հիմքով կամարաձև խորշեր, որոնց ներքևի հատվածում մեկական աղբյուրներ են տեղադրված՝ տերևանախշ զարդագոտիներով եզերված ճակատային պատերով: Կողային այս հատվածներում հուշարձանը եզերող քիվից ներքև առկա են դասական ճարտարապետության տարրեր՝ հնգական ատամիկներ՝ ամեն կողմում: Խորշերն իրենց նկարվածքով հիշեցնում են միջնադարյան տաճարների ճակատային խորշերը, որոնք պատը թեթևացնելուց բացի կրում էին նաև գեղագիտական ֆունկցիա: Իսկ հատված անկյուններով այս լուծումը տարածականություն և դինամիկ զարգացում է հաղորդում ողջ հորինվածքին:

Հուշարձանի անբաժան մասն է կազմում եռաստիճան փոքրիկ հարթակը, աջակողմյան և ձախակողմյան հատվածներում բազալտե նստարաններով, որոնք միմյանցից անջատվում են պատվանդաններով՝ յուրաքանչյուր կողմում երկուական: Դրանք միանում են հուշարձանի աջ և ձախ կողեմերին ընդհանրական ցածր պատով՝ կազմելով մեկ ամբողջություն:
Հատկանշական է այն փաստը, որ հուշարձանն իր ամրության շնորհիվ դիմակայել է 1988թ-ի ավերիչ երկրաշարժին և էական վնասներ չի կրել:

Տվյալ հուշարձանը սակայն, ներառված չէ ՀՀ Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակում (ՀՀ Կառավարության N 385- Ն որոշում, 15 մարտի 2007), ինչն օբյեկտիվորեն զարմանալի է: Հուսով ենք, որ այս գրառման տարածումից հետո մեծ վարպետի այս հիանալի ստեղծագործությունը կհամալարի վերոհիշյալ ցուցակը:
Հուշարձանն իրականացված է տեղական սրբատաշ բազալտ քարով, և կարծես ամբողջություն է կազմում կանաչապատ փոքրիկ պուրակի հետ: Այսպիսի միասնականությունը շրջապատող լանդշաֆտի հետ նույնպես միջնադարյան հայ ճարտարապետների կարևոր հնարքներից էր, որոնք վարպետորեն և նորովի օգտագործում էր մեծ ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանը:

  • 96584402_1710779089061253_8611966318234566656_o
  • 96246925_1710779565727872_6399032127467290624_o
  • 8ngV3pB7tBhY9K50sNdGMAm7ji
  • 96257048_1710778235728005_3537239497668296704_o
Previous articleՀանդիպում ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեումNext article Ցոլակ Ազիզյան

Վերջին ավելացումներ

Ինքնություն․ Ինչու՞ էին նրան Ռաֆո ասում․ ո՞վ էր նա2025
Նոր ցուցադրություն Հայաստանի գինու պատմության թանգարանում. Գինին՝ ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանի արվեստում2022
“Заболеть” Арменией, выставка “Родники-памятники”2021

Կատեգորիաներ

  • արդյունաբերական
  • բնակելի
  • Գրաֆիկական
  • Գրքեր
  • հասարակական
  • հոդվածներ
  • հուշեր
  • հրապարակումներ
  • ՃՁՓ
  • Նորություններ
  • տեսանյութեր

Որոնման ուղորդիչներ

qarnujury իսրայելյանիերևան

© Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են 2008-2020 թ:
Կայքից նյութերը հրապարակելու համար պարտադիր է հղումը կայքին:

Կայքի հեղինակ` Արամ Ղանալանյան

Մենք FB-ում

https://www.facebook.com/Rafael-Israelyan-377635880880/