ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեի Ալ. Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտում տեղի ունեցավ տաղանդավոր ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանի 110-ամյակին նվիրված՝ «Իսրայելյան՝ ծանոթ և անծանոթ» ցուցահանդեսի բացումը:
Ռաֆայել Իսրայելյանի թոռան՝ ճարտարապետ Արամ Ղանալանյանի խոսքով՝ ցուցահանդեսը եզակի է նրանով, որ հիմնական նմուշները չեն ցուցադրվել անկախության տարիներից ի վեր. «Ներկայացված են ինչպես կառուցված աշխատանքներ, նաև տարբերակներ, որոնք չեն իրականացվել, այնպես էլ մրցութային նախագծեր, որոնց մասնակցել է Իսրայելյանը: Դրանք շատ հետաքրքիր են և ուսանելի:
Ցուցադրված են նաև Իսրայելյանի քաղաքաշինական տեսլականից որոշակի նախագծեր: Դրանք ցույց են տալիս, թե ինչպես էր Իսրայելյանը տեսնում Երևան քաղաքը, քաղաքի կառուցապատումը, երբ Երևանը ամբողջապես կառուցապատված չէր, ինչպես հիմա է: Ցուցադրված են հասարակական, բնակելի, արդյունաբերական շինություններ, ճարտարապետական փոքր ձևեր, ինչպես նաև դեկորատիվ արվեստի նմուշներ»:
«Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ` Ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Արևշատյանը ողջույնի խոսքը սկսեց թանգարանի անձնակազմին ուղղված շնորհավորանքով և ապա խոսեց Իսրայելյանի կատարած աշխատանքների յուրահատկության մասին. «Ռաֆայել Իսրայելյանը կարողացել է ստեղծել և հայտնաբերել մի նոր լեզու, մի նոր լեզվամտածողություն, որը, իրապես միահյուսված է այն գաղափարաբանական ձևաչափի հետ, որը ծանոթ է որպես սոցռեալիզմ՝ ազգային ձևով, սոցիալիստական բովանդակությամբ»:
Արևշատյանը հավելեց, որ այդ լեզվամտածողությունը որոշ ժամանակ անց ստացավ ավելի հղկված արտիկուլացում, հոդավորում արդեն 60-ականների շրջանում, որը ազդեցություն է գործում ոչ միայն ճարտարապետական միջավայրի վրա, այլև կարողանում է փոխել մշակութային հարացույցը:
«Բազմաթիվ ճարտարապետներ կային, որոնք 1968 թվականին Սարդարապատի հուշահամալիրի բացումից հետո պարզապես վերանայեցին նախկինում իրենց կողմից նախագծված շենքերը, կառույցները: Եվ Իսրայելյանի ազդեցությունը ոչ միայն հայկական ճարտարապետության վրա եղավ»,- ընդգծեց Ռուբեն Արևշատյանը:
Ցուցահանդեսի կազմակերպիչ, Ալ. Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտի նախկին տնօրեն Անուշ Տեր-Մինասյանի խոսքով՝ ցուցահանդեսը նրանով է յուրահատուկ, որ ներկայացված են ստեղծագործություններն ու նրանց տարբերակները, մի շարք չիրականացված նախագծեր: «Հայկական ժամանակակից՝ հատկապես 20-րդ դարի ճարտարապետության շատ խոշոր դեմքերի մեջ հատուկ տեղ են գրավում երկու անձնավորություն՝ Ալ.Թամանյանը, որը ստեղծեց ժամանակակից ճարտարապետության լեզուն և Ռաֆայել Իսրայելյանը, որն, իր տեսակի մեջ եզակի լինելով՝ ստեղծեց ազգային ճարտարապետության կերպարը՝ ժողովրդին շատ մոտ և ազգային»:
Ամեն կառույց ուներ իր փիլիսոփայությունը,ազգային մտածելակերպին համահունչ էր և ուներ հատուկ ճարտարապետական ձևեր, որն էլ հետագայում ունեցավ բազմաթիվ հետնորդներ: Նրա ստեղծագործությունները բազմաժանր էին և բազմաշերտ:
Իսրայելյանը կարևորում էր ճարտարապետական ձևերի մտերմությունը և բնությունից բխումը, որը միջնադարյան ճարտարապետության կարևոր սկզբունքներից էր, և Իսրայելյանը փայլուն կերպով և նորովի դա արտահայտեց:
Մենք տեսնում ենք նկարված գինու կարասները, խաղողը, նուռը, ինչպես են բնության տարրերը միահյուսվում կառույցի մեջ: Նա ոչ թե կրկնում էր միջնադարյան ձևը, այլ վերաիմաստավորում էր այն»,- ասաց Տեր-Մինասյանը:
Ներկայացված ստեղծագործությունների շարքում էին՝ «Վերածնունդ» հուշահամալիրը՝ նվիրված Բաշ-Ապարանի հերոսամարտին, Ծիծեռնակաբերդում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձանի մրցութային նախագիծը, «Զանգաշտարակ»-ը, «Թևավոր ցուլեր»-ը և այլ աշխատանքներ:
